Kết quả điều tra 53 dân tộc thiểu số năm 2019 cho thấy, có nhiều dân tộc thiểu số rất ít người có tỷ lệ hộ nghèo cao hơn bình quân chung của 53 dân tộc thiểu số từ 1,5 - 2,2 lần. 7/13 dân tộc có trên 30% người dân trên 15 tuổi chưa đọc thông viết thạo tiếng phổ thông, cao hơn 1,5 lần so với tỷ lệ bình quân chung của người dân tộc thiểu số. Vì vậy trong thời gian tới rất cần có chính sách hỗ trợ đặc biệt để các dân tộc rất ít người không bị tụt hậu xa hơn so với các dân tộc khác và hòa nhập với tiến trình phát triển của đất nước.

Dân tộc rất ít người cần tiếp tục được quan tâm đặc biệt

16 dân tộc thiểu số rất ít người ở nước ta gồm: Si La, Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Pu Péo, Cống, Mảng, Bố Y, Lô Lô, Cờ Lao, Ngái, Lự, Pà Thẻn, Chứt, La Ha, La Hủ. Hiện nay, các dân tộc này đang sống rải rác tại 32 tỉnh, thành phố trong cả nước. Trong đó, tập trung nhiều ở 93 xã của 12 tỉnh: Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình và Kon Tum.

Với điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, trình độ dân trí còn nhiều hạn chế, chất lượng dân số thấp, nhà ở, điều kiện sinh hoạt, khả năng tiếp cận và hưởng thụ các dịch vụ xã hội còn khó khăn… các dân tộc thiểu số rất ít người luôn bị tụt hậu trong việc tiếp cận các nguồn lực, dịch vụ công và cơ hội phát triển, tỷ lệ hộ nghèo cao gấp 2 - 4 lần so với các dân tộc khác.

Ngoài các dân tộc thiểu số rất ít người, hiện nay, một số dân tộc thiểu số tuy có dân số trên 10.000 người như: Mông, Xinh Mun, Co, Bru Vân Kiều, Khơ Mú, Xơ Đăng… nhưng cũng đang gặp rất nhiều khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo trong các dân tộc này cao, chiếm trên 35% số hộ và cao hơn 1,5 lần so với tỷ lệ bình quân chung của 53 dân tộc thiểu số; điều kiện sống, khả năng tiếp cận, hưởng thụ dịch vụ xã hội cơ bản về y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, vệ sinh môi trường rất khó khăn và thấp hơn so với mức bình quân chung của 53 dân tộc thiểu số và rất thấp so với mức bình quân chung của cả nước. Nhóm các dân tộc này cũng rất cần được quan tâm, hỗ trợ. Tính theo các tiêu chí hộ nghèo và khả năng tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản, cả nước sẽ có 31 dân tộc thiểu số thuộc nhóm dân tộc còn gặp nhiều khó khăn, có khó khăn đặc thù, với tổng dân số trên 3 triệu người.

Đối mặt với những vấn đề cấp bách đó, các dân tộc này có nguy cơ ngày càng tụt hậu trong quá trình phát triển; mai một bản sắc văn hóa, ngôn ngữ, suy thoái chất lượng dân số... Do đó, việc bảo vệ và phát triển các dân tộc thiểu số rất ít người là yêu cầu cấp bách.

Chương trình mục tiêu quốc gia là bước đột phá

Đứng trước những yêu cầu cấp thiết trên, thời gian qua, Ủy ban Dân tộc đã xây dựng Dự án “Đầu tư phát triển nhóm dân tộc rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn” và đặt trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Dự án là sự tích hợp các Quyết định số 1672/QĐ-TTg, Quyết định số 2086/QĐ-TTg, Quyết định số 499/QĐ-TTg ngày 10/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình “Bảo vệ và phát triển các dân tộc thiểu số rất ít người giai đoạn 2021 - 2030”.

Tại kỳ hợp thứ 8, Quốc hội khóa XIV diễn ra vào ngày 18/11/2019, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 88/2019/QH14 của Quốc hội phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Tiếp sau đó, tại kỳ họp thứ 9, ngày 19/6/2020, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030. Trong đó, nội dung “Đầu tư phát triển nhóm dân tộc rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn” trở thành một trong 10 dự án thành phần quan trọng nằm trong Chương trình mục tiêu quốc gia.

Song song với đó, ngày 04/6/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 phê duyệt Danh sách các xã khu vực III, khu vực II, khu vực I thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025; ngày 14/7/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1227/QĐ-TTg phê duyệt danh sách các dân tộc còn gặp nhiều khó khăn, có khó khăn đặc thù giai đoạn 2021 - 2025 (gồm 32 dân tộc còn gặp nhiều khó khăn và 14 dân tộc có khó khăn đặc thù). Đây sẽ là cơ sở quan trọng để triển khai các chính sách đầu tư phát triển nhóm dân tộc rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn trong thời gian tới.

Với một chương trình lớn, dài hơi và hết sức chặt chẽ như vậy sẽ là giải pháp thiết thực nhằm đảm bảo đủ nguồn lực để tiếp tục thực hiện các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội đối với các dân tộc thiểu số rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn, tạo cơ hội phát triển đột phá trong những năm tới đây.